نوروز؛ جشنی که همبستگی اجتماعی را زنده نگه می‌دارد

به گزارش ترسیم نیوز در تعطیلات نوروز ۱۴۰۴، ایران همچنان در حال تجربه یکی از کهن‌ترین جشن‌های ملی و فرهنگی خود است. جشن نوروز به‌عنوان نماد آغاز بهار و تجدید حیات در کنار سایر مراسم سنتی، همچنان ارتباطی قوی با هویت اجتماعی و فرهنگی ایرانیان دارد. در این گزارش به‌طور دقیق بررسی خواهیم کرد که نوروز چگونه عامل همبستگی اجتماعی در ایران است و چگونه تغییرات مدرن و استفاده از فناوری‌ها در این زمینه تأثیرگذار بوده‌اند. همچنین اهمیت نوروز در تقویت پیوند میان نسل‌ها و اقوام مختلف ایرانی بررسی خواهد شد.

نوروز و هویت اجتماعی

نوروز به‌عنوان یکی از باستانی‌ترین جشن‌های ایران، همواره نقش برجسته‌ای در تقویت هویت ملی و اجتماعی ایرانیان داشته است. این جشن، به‌ویژه در طول تاریخ، عاملی برای تقویت پیوندهای خانوادگی و اجتماعی بوده است. جشن نوروز که به‌طور سنتی در فصل بهار برگزار می‌شود، نمادی از تجدید حیات و آغاز فصل جدید زندگی است. این تغییر فصل در کنار مراسم ویژه‌ای همچون چیدن سفره هفت‌سین، دید و بازدیدها و آیین‌های مختلف دیگر، همبستگی اجتماعی را تقویت کرده است (سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، ۱۳۹۸).

همچنین نوروز در پیوندهای میان نسل‌های مختلف نقش حیاتی دارد. در جوامع روستایی و عشایری گذشته، نوروز به‌عنوان یک زمان ویژه برای تجدید ارتباطات میان اعضای خانواده و حتی اقوام مختلف بود و این سنت به‌طور ناخودآگاه موجب ایجاد یک انسجام اجتماعی و تقویت هویت فرهنگی مشترک می‌شد (خبرگزاری برنا، ۱۳۹۹). این پیوندهای اجتماعی به‌ویژه از طریق دیدارهای خانوادگی و جشن‌های جمعی مستحکم‌تر می‌شدند و برای افراد جامعه فرصت‌های بسیاری برای همبستگی فراهم می‌کردند.

نقش خانواده در انتقال آیین‌های نوروزی

یکی از ارکان اصلی حفظ و انتقال نوروز به نسل‌های آینده، خانواده است. در بسیاری از جوامع ایرانی، خانواده‌ها به‌طور سنتی مسئول برگزاری مراسم و آیین‌های نوروزی هستند. این امر نه تنها به تقویت هویت فرهنگی و تاریخی افراد کمک می‌کند، بلکه از منظر روانشناختی نیز موجب ایجاد حس امنیت و تعلق در افراد می‌شود (احمدی، ۱۳۹۵). بسیاری از تحقیقات نشان داده‌اند که در خانواده‌هایی که به حفظ سنت‌های نوروزی اهمیت می‌دهند، این آیین‌ها به‌عنوان فرصتی برای انتقال ارزش‌ها و ارتباطات اجتماعی عمیق‌تر عمل می‌کنند (صادقی، ۱۳۹۸).

در دنیای مدرن امروز، به‌ویژه در شهرهای بزرگ، ممکن است با مشکلاتی در این زمینه مواجهه شویم. زندگی سریع و تغییرات شغلی و اجتماعی باعث شده است که بسیاری از جوانان از محیط‌های خانوادگی فاصله بگیرند و این امر می‌تواند به کاهش ارتباطات میان نسل‌ها منجر شود. با این حال، اهمیت نوروز همچنان در این فرآیند پابرجاست و با تشویق خانواده‌ها به برگزاری جشن‌های خانوادگی، می‌توان از این بحران جلوگیری کرد.

چالش‌های نوروز در عصر مدرن

اما نوروز در عصر مدرن با چالش‌هایی مواجه است که باید به آن‌ها توجه کرد. تغییر سبک زندگی و ظهور فناوری‌های جدید یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی است که می‌تواند بر روابط اجتماعی تأثیر بگذارد. بسیاری از جوانان امروزی درگیر فضای مجازی و فعالیت‌های آنلاین هستند و ممکن است از برگزاری مراسم نوروزی به‌طور سنتی دوری کنند (موسسه تحقیقات دیجیتال ایران، ۱۳۹۹) اما همچنان نوروز به‌عنوان یک جشن ملی، در فضای مجازی نیز حضوری پررنگ دارد و بسیاری از جوانان در این فضاها فعالیت‌های مرتبط با نوروز را به اشتراک می‌گذارند.

در این راستا، رسانه‌های اجتماعی و دیجیتال می‌توانند فرصتی برای حفظ و ترویج نوروز به‌عنوان یک عنصر فرهنگی و اجتماعی ایجاد کنند. کمپین‌های فرهنگی و تولید محتوای آموزشی در فضای مجازی می‌تواند نقش مهمی در آگاهی‌بخشی به جوانان و سایر اقشار جامعه ایفا کند (ناصری، ۱۴۰۰).

نوروز؛ جشن همبستگی در ایران

بدون شک نوروز یکی از مهم‌ترین جشن‌های ملی است که به‌ویژه در کشورهایی با تنوع قومی و مذهبی می‌تواند عاملی برای تقویت همبستگی اجتماعی باشد. همان‌طور که پوریا گل محمدی، مردم‌شناس و مدرس جامعه‌شناسی، در سخنانی به اهمیت نوروز اشاره می‌کند: «نوروز همیشه نقش خود را به یک شکل اجرا می‌کند، اما زاویه دید ما نسبت به آن از شکل سنتی به مدرن تغییر کرده است. در دوره گذشته نوروز نقشی سنتی و متناسب با جامعه روستایی و عشایری داشت اما امروز نوروز به شکلی مدرن عمل می‌کند» (گل محمدی، ۱۴۰۳).

او در ادامه توضیح می‌دهد که «دیدار و گفتگو از ویژگی‌های بارز نوروز است که باعث همبستگی بیشتر در جامعه می‌شود. نوروز چه در گذشته که انسان با عبور از سرما و خروج از خانه خود و دیدار دوباره با همنوعان برای شروع دوباره هماهنگ می‌شدند و چه امروز که به شکل‌های مختلف با هم دیدار و گفتگو می‌کنند باعث همبستگی اجتماعی می‌شود» (گل محمدی، ۱۴۰۳).

این تحلیل‌ها نشان می‌دهند که نوروز به‌عنوان یک عنصر فرهنگی، هنوز در ایجاد پیوندهای اجتماعی، تقویت روابط میان افراد و جامعه و در نهایت تقویت هویت ملی ایرانیان به‌طور مستمر و پایدار عمل می‌کند.

نوروز ۱۴۰۴ به‌عنوان یکی از بزرگترین و کهن‌ترین جشن‌های ایران، همچنان به‌عنوان یک نماد از هویت فرهنگی و اجتماعی ایرانیان برجسته است. این جشن به‌رغم تغییرات اجتماعی و فرهنگی که در عصر مدرن در جامعه ایران رخ داده، همواره توانسته است جایگاه ویژه‌ای را در دل مردم ایران حفظ کند. نوروز نه تنها به‌عنوان یک سنت ملی و فرهنگی بلکه به‌عنوان یک فرصت برای تقویت همبستگی اجتماعی در میان اقوام و نسل‌های مختلف ایرانی عمل می‌کند.

نوروز از دیرباز به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل پیوند میان افراد جامعه شناخته شده است. این جشن نه تنها در تقویت روابط خانوادگی و اجتماعی نقش ایفا کرده، بلکه توانسته است در سطحی وسیع‌تر، به‌عنوان یک عامل همبستگی میان اقوام مختلف ایران عمل کند.

در طول تاریخ، نوروز همواره فرصتی بوده است برای برقراری ارتباطات تازه، احیای روابط فراموش‌شده و ایجاد فضایی برای شادمانی و تجدید انرژی جمعی اما آنچه که اهمیت دارد این است که این جشن نه تنها به‌عنوان یک آیین سنتی با ارزش بلکه به‌عنوان یک پدیده فرهنگی و اجتماعی در کنار تحولات جدید همچنان تاثیرگذار باقی مانده است.

نوروز، فرصتی برای یادآوری هویت تاریخی و فرهنگی ایرانیان

امروزه با توجه به تغییرات شگرفی که در شیوه زندگی ایرانیان به‌ویژه نسل جوان به‌وجود آمده است، نوروز با چالش‌هایی روبروست که بیشتر به تغییرات در سبک زندگی و استفاده از فناوری‌های نوین مربوط می‌شود. به‌ویژه با گسترش استفاده از فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی، نوروز نیز شکلی نوین به‌خود گرفته است.

به‌طوری که امروزه شاهدیم بسیاری از جوانان نه تنها از طریق دیدارهای حضوری بلکه از طریق شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها نیز این جشن را جشن می‌گیرند. با وجود این، این تغییرات به‌هیچ‌وجه موجب تضعیف نوروز و ارزش‌های آن نمی‌شود بلکه این جشن با پذیرش ابزارهای جدید رسانه‌ای و دیجیتالی، توانسته است خود را با دنیای مدرن تطبیق دهد و همچنان نقش خود را در ایجاد پیوندهای اجتماعی و فرهنگی حفظ کند.

بنابراین، نوروز تنها یک جشن سنتی نیست بلکه یک فرصت برای یادآوری هویت تاریخی و فرهنگی ایرانیان است که باید با همکاری و همت نهادهای فرهنگی، اجتماعی و آموزشی در سطح کلان، این میراث گرانبها به نسل‌های آینده منتقل شود. به‌ویژه باید به جوانان این فرصت داده شود تا با ارزش‌های نوروز و پیام‌های آن آشنا شوند و در مشارکت در این جشن‌ها فعالانه حضور داشته باشند. نهادهای دولتی و فرهنگی باید از این فرصت استفاده کنند و با حمایت از برگزاری مراسم‌های نوروزی و ترویج سنت‌های نوروزی، انسجام اجتماعی را در جامعه تقویت کنند.

در نهایت، نوروز همچنان یک ستون فرهنگی و اجتماعی در جامعه ایرانی است که با وجود تمام چالش‌ها و تحولات، قادر است روحیه همبستگی و تعلق به فرهنگ ملی را در دل مردم زنده نگه دارد. این جشن که همواره با بهار و تجدید حیات طبیعت همراه است، می‌تواند به‌عنوان یک نماد از توانایی مردم ایران در سازگاری با تغییرات و همچنین حفظ میراث فرهنگی در دنیای مدرن به‌شمار آید. اگرچه نوروز و مراسم‌های آن در معرض تغییرات و تحولات قرار دارند، اما جوهره اصلی آن، یعنی ایجاد پیوند و همبستگی اجتماعی، همچنان در دل جامعه ایرانی زنده و پویا باقی خواهد ماند.

منابع

۱. سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، تاریخچه و اهمیت نوروز در ایران، ۱۳۹۸.

۲. خبرگزاری برنا، نوروز؛ پیوند فرهنگی میان نسل‌ها، ۱۳۹۹.

۳. مجله فرهنگی ایران، نوروز؛ جشن تجدید حیات و هویت ملی، ۱۳۹۷.

۴. احمدی، م. نوروز در فرهنگ ایرانی، نشر دانشگاهی، ۱۳۹۵.

۵. رضایی، س. تحلیل روند انتقال آیین‌های سنتی در جامعه معاصر، مجله مطالعات فرهنگی، دوره ۱۲، شماره ۳، ۱۳۹۶.

۶. صادقی، ع. نقش خانواده در انتقال سنت‌های ملی، پژوهش‌های اجتماعی، شماره ۵، ۱۳۹۸.

۷. گل محمدی، پوریا، مردم‌شناس و مدرس جامعه‌شناسی، نوروز؛ عامل همبستگی اجتماعی، مصاحبه، ۱۴۰۳.

۸. موسسه تحقیقات دیجیتال ایران، تأثیر فضای مجازی بر آداب و رسوم سنتی، ۱۳۹۹.

۹. ناصری، م. رسانه‌های دیجیتال در ترویج فرهنگ ملی: چالش‌ها و راهکارها، پژوهش‌های رسانه‌ای، شماره ۲، ۱۴۰۰.

منبع،ایرنا